Kripto paralar, son yıllarda dünya genelinde hızla yaygınlaşan ve yatırımcılar arasında büyük ilgi gören dijital varlıklar hâline geldi. 15 yıldan bu yana blockchain teknolojine dayalı merkezi otoritelerden bağımsız işlem gören kripto paraların hangi ülkelerde daha çok kullanıldığı, hangi devletlerin bu parayı yönettiği, yasal durumları ve Türkiye’de kullanımı gibi konular gündemden düşmüyor.
Ekovitrin’in Eylül sayısında çıkan analize göre, dijital parada çalışmalarını yavaşlatan devletler, küresel kripto piyasasındaki 2 trilyon dolarlık sermayeyi yöneterek ekonomik ve siyasi kullanma peşinde. Son dönemde resesyon ve jeopolitik kriz ortamıyla atağa kalkan kripto paraları başta ABD ve İsrail gibi devletler kontrol etmek istiyor.
ABD’NİN Wyoming eyaletindeki Jackson Hole’de gerçekleştirilen bu yılki ekonomi toplantısında FED Başkanı Jerome Powell’ın faiz indirimine yönelik küresel piyasaları yeniden belirleyecek mesajlar vermesi 2024 yılı itibariyle 15’inci yaşına giren kripto para piyasasını da yakından ilgilendiriyor.
FİLİSTİNLİLERİN PARASINA EL KOYDU
İsrail, Gazze ve Lübnan’da katliamlarını sürdürürken kripto para piyasasının ünlü popüler borsası Binance’a Filistinlilerin tüm varlıklarına el koyması için emir verdi. Borsa aldığı talimat üzerine çok sayıda hesabı kapattı. El konulan kripto paranın miktarı bilinmiyor. Kaynaklar İsrail Savunma Bakanlığı’na ait olduğu İbranice belgeye yer verdi. Söz konusu belgede, 5 maddede terörle mücadele öne sürülerek kripto varlıklara el koyma emri olduğu gözlendi.
Bunun üzerine kripto para borsası Binance, İsrail'dan gelen talimatla Filistinlilerin borsaya erişimi engellendi, mal varlıklarına el koydu. Binance tarafından fonların iade edilmesi talepleri reddedildi. Kararın gerekçesi olarak gösterilen bir mektup sosyal medyaya düştü. Gelişme üzerine Bitcoin ve kripto para piyasasında düşüşler yaşandı. İsrail’in bu yaklaşımı büyük tepki çekerken, kripto para yatırımcıları İsrail’in emriyle mal varlıklarına el konulup hesapların kapatılabileceği uyarısı yaptılar.
BİTCOİN 58 BİNE, ETHEREUM 2 BİN 400 $’A DÜŞTÜ
Powell’ın Jackson Hole’da konuşmasıyla birlikte lider kripto para birimi Bitcoin (BTC) yükselişini sürdürerek 26 Ağustos 2024 tarihi itibariyle 65 bin dolar seviyelerine çıkarken Ethereum (Ether) de 2.800 dolardan işlem gördü. Ancak kripto para borsası Binance’ın Filistinli yatırımcıların blockchain sistemini kapatarak paralarına el koymasıyla piyasada satışa geçen yatırımcı, Bitcoin’i 58 bin dolara, Ethereum’u 2 bin 400’lere çekti. Kripto para yatırımcısı, kimin tarafından yönetildiği bilinmeyen piyasanın farklı amaçlarla kullanılması ve birden kapatılmasından endişe ediyor.
PİYASANIN YÜZDE 49’UNA SAHİP
Kripto para piyasasının yaklaşık yarısından fazlası Bitcoin’e ait bulunuyor. Paranın değeri 1 trilyon doları geçiyor. Sistemde dolaşıma giren Bitcoin sayısı 19,6 milyona ulaşmış durumda ancak sistem şartları gereği en fazla 21 milyon üretilebilecek.
Kripto paralar, getirisi ve gündemi ile her gün yeni kullanıcıları ağına katıyor. Dünya genelinde genişleyen kullanım ağı ile birlikte kripto para madenciliği de hem bireyler hem şirketler için ilgi çekici bir gelir kaynağı oldu. Ancak elektriğe ödenen bedel, madencilikte kârlılığını etkileyen kritik bir faktör oluyor. Maliyetin yüksek olduğu madencilikte, bazı madenciler genel maliyetleri düşürmenin bir yolu olarak elektriğin daha ucuz olduğu ülkeleri tercih ediyor.
Dünya genelinde en çok tercih edilen kripto paralar, piyasa değeri, işlem hacmi ve kullanıcı sayısı gibi kriterlere göre sıralanıyor. 2024 yılı itibarıyla en popüler kripto paralar şöyle: Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH), Tether (USDT), Binance Coin (BNB), USD Coin (USDC), Ripple (XRP), Cardano (ADA), Solana (SOL), Dogecoin (DOGE), Polygon (MATIC).
KRİPTO PARA HANGİ ÜLKELERDE YASAK
Kripto paranın yasal olduğu ülkeler; Kanada, ABD, İngiltere, Japonya, Avustralya, İspanya, Meksika, Venezuela, Arjantin, Almanya, Avusturya, Fildişi Sahili, Türkiye, Rusya, Ukrayna, Özbekistan, Kazakistan, Hong Kong, G. Kore, Brezilya, Polonya, Hindistan, Portekiz, İran, El Salvador şeklinde sıralandı. Kripto parayı yasaklayan ülkeler; Çin, Cezayir, Fas, Mısır, Nepal, Bolivya, Tunus, Umman, Bangladeş.
Dünya çapında internet kullanıcılarının davranışlarını inceleyen GlobalWebIndex (GWI) araştırma şirketinin BBC Türkçe ile paylaştığı anket sonuçlarına göre Türkiye, 12 Haziran itibarıyla dünyada kripto varlıklara yatırım oranının en yüksek olduğu ülkeler arasında. GWI'ın anketine katılan 8 bin kullanıcının yüzde 24'ü kripto varlıklara yatırım yaptığını söylüyor. İnternet trafik verilerini analiz eden SimilarWeb'e göre Türkiye, dünyanın en büyük kripto borsalarından Binance'e en yüksek trafik gönderen ülke. Türkiye'yi takip eden Güney Afrika ve Brezilya'da kripto yatırımı olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 20.
TÜRKİYE’DE KRİPTO VARLIK KANUNU
2 Temmuz 2024 2 Temmuz 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan ve kamuoyunda “Kripto Varlık Kanunu” olarak bilinen düzenleme, kripto varlıkların Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından düzenlenmesini öngörüyor. Düzenleme; kripto varlık tanımından lisanslamaya, faaliyetlerin kapsamından yaptırımlara kadar birçok hüküm içeriyor. Konunun detayları ve KHVS’lerin faaliyetlerine ilişkin kurallar ise SPK tarafından çıkarılacak ikincil düzenlemeler ile belirlenecek. Thodex vurgunu sonrasında ihtiyaç duyulduğuna kanaat getirilen kripto varlık düzenlemesi 3 yıllık çalışmanın ardından yürürlüğe girdiği görüldü.
İSLÂM HUKUKU SICAK BAKMIYOR
Kripto para birimi, güvenlik için kriptografiyi kullanan ve merkez bankasından bağımsız olarak çalışan dijital veya sanal bir para birimi. Çevrimiçi işlemler, yatırım ve diğer finansal faaliyetler için kullanılabiliyor. Ancak kripto para biriminin kullanılışı İslâm alimleri tarafından sıcak karşılanmıyor. İslâmi finans, finansal işlemlerde faiz alınmasını veya ödenmesini (riba), kumarı (meysir) ve belirsizlik veya belirsizliği (garar) yasaklayan İslâm hukuku ilkelerine dayanıyor. Bir finansal ürünün veya işlemin İslam hukukuna göre helal veya izin verilebilir olarak kabul edilebilmesi için söz konusu şartlara uyması gerekiyor. Bugünkü kripto piyasası İslâmi usullere uymuyor. Şayet İslâm hukukuna uygun, gerçek varlıklarla desteklenen, meşru ticari işlemlere dayalı helal kripto ürünler geliştirilirse hukuk buna cevaz verebiliyor.
Ekovitrin Genel Yayın Yönetmeni Şeref Özata’nın notu:
Kripto para piyasası iç içe girmiş girift karmaşık bir görünüş sergiliyor. Ekranların düğmesine dokunduktan sonra bir daha hesaplara erişilememe kaygısı ile bir çok kişi kripto para piyasasından uzak duruyor. Kendini güvenli limanda tutmak istiyor. Ancak kulaktan kulağa söylentilerle bu piyasa “Büyük kumar” boyutuna taşınıyor.” Filanca kişi kpirto paraya 1.000 Dolar yatırmış bir yıl içinde 50 bin dolar olmuş” .vsb gibi söylentiler iştah kabartıyor. Bugün bu piyasa devletlerinde iştahını cezbediyor. Bütün devletler kripto para piyasasında 2 trilyon doları aşan bu hazinenin peşinde. Bu iş için güç kullanan şalter indirtenler legal veya illegal güçler olduğunu gibi, bu piyasa bağımsız kalsın diyende var.
Nitekim İsrail Askeri yetkilileri ünlü kripto para borsası Binance piyasası da önemli miktarda Filistinlilere ait kripto varlıklar olduğunu öğrenince, kontrol mekanizmasındakilere erişim sağlayıp ölüm tehditlerine varan şantajlardan sonra Bİnace Filistinlilerin ekrana erişimini engelledi ve kripto varlıklarını donduruldu.
Peki, şimdi ne olacak? Filistinliler dondurulan varlıklarına nasıl erişim sağlayacak? Bİnace’nin ekran şalterini indirenleri mi yok edecek? Bütün dünya Gazze’de büyük soykırım yapan katil İsrail yöneticilerinin ve askerlerinin şantajlarına boyun mu eğecek? Yoksa küresel güçler buna nasıl bir çözüm bulacak? Neticede bir ekran ve internet üzerinden açılan bir ekranda hesap açıp kapama işlemi vardı. Türkiye’de Tohdex diye bir kripto para ekran şalteri indirince milyonlarca dolar uçmuştu. Bu kripto para piyasaları Merkez Bankalarının kontrolünde mi devam edecek yoksa onun gibi bütün dünya ülkeleri yeni birer kurum mu kurmak zorunda kalacak? Siz siz olun Kara para ve gizli servislerin ödeme yapma gibi işlerin döndüğü bu piyasadan yasal düzenlemeler yapılıncaya kadar uzak durun. “Büyük kumar oynamayın.”