24 saat çalışma ve 24 saat dinlenme sisteminde hafta tatiline hak kazanma
Uygulamada işin niteliğinden kaynaklanan bazı işlerde 24 saat çalışma ve en az 24 saat dinlenme ya da 24 saat çalışma 48 saat dinlenme sistemi ile çalışma usullerinin uygulandığı bilinmektedir. Özellikle benzin istasyonları, radyolink istasyonları, yangın kuleleri ve free shop gibi 7/24 saat işletilen işyerlerinde bu tür çalışma sistemleri uygulanmaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır (m.63/1). Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz (m.63/2).
4857 sayılı Kanunu’nda, “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir” (m.46/1) denilmektedir.
Bu tür çalışmalarda işçinin hafta tatiline hak kazanıp kazanmayacağı yargı konusu yapılmış ve Yargıtay’ın konuyla ilgili istikrar kazanmış pek çok kararı bulunmaktadır.
Yargıtay’a göre, “Somut uyuşmazlıkta, hafta tatili ücreti bakımından, 24 saat çalışma 24 saat dinlenme esasında yürütülen çalışma sistemine göre yerinde bir şekilde hafta tatili ücreti kabul edilmemiş olmakla birlikte, hükümde hafta tatili ücreti talebinin açıkça reddedilmesi gerekirken açıkça reddedilmemesi, ayrıca, hüküm girişinde “davanın kabulüne” denilerek sanki tüm dava kabul edilmiş izlenimine neden olunması hatalıdır” (Y.9HD.3.5.2018 T., E.2017/6910, K.2018/9727).
Yargıtay, 24 saat çalışma ve en az 24 saat dinlenme sisteminde, “… çaçlışma düzeninin 24 saat çalışma 24 saat dinlenme esası üzerine olduğu, 24 saat çalışma 24 saat dinleneme şeklinde geçen çalışmalarda, davacının bir hafta 4 gün diğer hafta 3 gün çalışacağı, bu nedenle hafta tatili çalışması olamayacağı dikkate alınmadan hafta tatili alacağına hükmedilmesi de hatalıdır…” (Y.22.HD.26.2.2018 T., E.2017/11172, K.2018/4764; Y.22.HD.20.11.2017 T., E.2015/21944, K.2017/25163).
Sonuç olarak, 24 saat çalışma ve en az 24 saat dinlenme şeklinde geçen çalışmalarda işçinin haftada 3 gün ve izleyen hafta 4 gün çalışabileceği düşünüldüğünde, ayda 14 gün ve 2 ayda 28 gün çalışmış olur. Dolayısıyla, işçi normal iş günlerini (48 gün) bile doldurmadığından hafta tatili ücretine hak kazanamaz.