Bülent Görer Yazdı: 'Kur Korumalı Ödeme Sistemi'

BÜLENT GÖRER – Yeminli Mali Müşavir                                                      

Ayrıca, aynı Tebliğ maddesinin 15. fıkrasında yer alan “kararlaştırılması” ibaresi “kararlaştırılması, ödenmesi ve kabul edilmesi” şeklinde değiştirilmiştir.

Her iki değişiklik ile;

• Sözleşmenin iki tarafı Türkiye'de yerleşik kişiler ise kendi aralarında imzalayacakları; taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkün ancak, sözleşme konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunlu hale gelmiştir.
• Düzenlemede herhangi bir istisna hükmü olmadığından, menkul niteliğindeki ticari malların da bu kapsamda değerlendirilmesi gerekmektedir.

Hangi Kur?

Buna göre, belirtilen kapsamdaki sözleşmeleri döviz cinsinden ya da dövize endekslenmesinde sorun yok ancak ödemenin hangi döviz kurundan yapılacağına ilişin bir açıklama bu düzenlemede yer almıyor. Genel kabul görmüş uygulamalar TCMB Döviz Alış Kurunu işaret ediyor ancak piyasada genelde eğer TL karşılığı ödenecekse TCMB Döviz Satış kuru esas alınmaktadır. Dolayısıyla kur meselesinin yapılacak düzenlemelerle bir an önce açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.

Döviz Çekleri

Dövizli Çeklere ilişin de bir düzenleme bulunmamaktadır. Kur meselesinin önemli olacağı dövizli çekler konusunda,

• Dövizli çek uygulaması kalkacak mıdır?
• Dövizli çek devam edecekse ödeme hangi kurdan yapılmalıdır?
• Halen bankadaki dövizli çekler için tanımlı döviz hesapları yerine işletmelerin ya da kişilerin bir TL iban mı belirtmesi gerekmektedir?

Bu sorularında çıkacak düzenlemede açıklığa kavuşturulması önem kazanmaktadır. Bu konuda Hazine ve Maliye Bakanlığı 21.04.2022 tarihli internet sitesinde yayınlanan açıklamasında artık Döviz çeki uygulanamayacağı ve ödemelerin TL olarak yapılacağı belirtilmiştir. Tebliğ ile uygulamaya girmesi önem kazanmaktadır.

Faktoring İşlemleri Ne Olacak?

Faktoring işlemleri sözleşmeye dayalı bir ödeme biçimi değil, alacağın temliki suretiyle bir takas mahiyetindeki finansman biçimidir. Dövizli bir alacağın temlikinde bu finansman modelinde Faktoring şirketinin döviz ödemesi mümkün olacak mıdır? Sorusunun da cevabı önemlidir. Bu yurtiçi alacak için olsa da, yurtdışı bir alacak için ihracat faktoringide olabilir. Ancak burada yurtiçindeki iki taraf arasındaki ilişki söz konusu olduğundan ve söz konusu işlem menkul değil finansman yöntemi olduğundan kapsam dışında değerlendirilmelidir.

Hizmet Gelirleri kapsamda mı?

Değişiklik ilgili Kararın 8.maddesinin 9.fıkrasında yapıldığından menkul işlemlerini yanı taşınabilir malları kapsamaktadır. Hammadde, mamul, ürün, bilgisayar gibi taşınabilir malları kapsamaktadır. Hizmet uygulamaları 7.fıkradaki gibi taşımacılık işlemlerini kapsamamaktadır. Bu hizmet sektörü için bir ayrıcalık mı yoksa düzeltilecek bir husus mu olacaktır yakında açıklığa kavuşacaktır görüşündeyim. Peki hizmet için başka neler sıralanmış diye ilgili maddeye bakacak olursak aşağıdaki gelirler için dövizle ödemenin devam edeceği açıktır.

a) Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri,
b) İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
c) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
ç) Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; Türkiye’de başlayıp yurtdışında sonlanan, yurtdışında başlayıp Türkiye’de sonlanan veya yurt dışında başlayıp yurtdışında sonlanan hizmet sözleşmeleri

Gayrimenkul Satışları Dövizle Ödenir mi?

İlgili düzenleme menkul yanı taşınabilir mallar için geçerlidir. Burada gayrimenkuller sayılmadığından gayrimenkul satışlarını kapsamamaktadır.

Buna göre, kamu kurum ve kuruluşlarının veya Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin önceden sadece döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün iken, yapılan bu değişiklik ile, söz konusu sözleşmelerdeki ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılması mümkün hale getirilmiştir.

Yani, kamu kurum ve kuruluşlarının veya Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında kalan sözleşmelerde, artık döviz cinsinden veya dövize endeksli ödeme yapılabilecektir.

Gayrimenkulleri düşünürken konut ve çatılı işyerlerine ilişkin yasağın devam ettiğini hatırlatmakta fayda var. 2008-32/34 No.lu Tebliğin 8. Maddesinin 2. Fıkrasında, “Türkiye’de yerleşik kişiler kendi aralarında akdedecekleri; konusu yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramayacakları” hükme bağlanmıştır.

Söz konusu yasak devam etmekte olup, 2022/32-66 No.lu Tebliğ ile bu konuda herhangi bir değişiklik yapılmamıştır.

Cezası var mı?

Bu düzenleme zorunluluk getirmiştir, dolayısıyla, zorunluluğa uymayanlara sözleşmenin her bir tarafı için ayrı ayrı olmak üzere 2022 yılı için 14.200 TL’den 118.500 TL’ye kadar idari para cezası kesilebilecektir. Tekerrür halinde, bu cezalar iki katı olarak kesilecektir.

Ne zamandan itibaren geçerli?

Bu değişiklik 19 Nisan 2022 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Bu tarihten sonraki işlemlerde yukarıda belirtilen hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir. Hazine ve Maliye Bakanlığının Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 2008-32/34 Sayılı Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair 2022-32/66 Sayılı Tebliğ’e İlişkin Duyuru - T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (hmb.gov.tr) açıklaması ile;

a) 19.04.2022 tarihinden önceki sözleşmeye dayalı işlemlerin bu kapsamda değerlendirilmeyeceği ve eski haliyle sözleşme ve gerekliliklerinin devam edeceği açıklanmış olup, bu bir tebliğ değil duyuru niteliğindedir.

b) 19.04.2022 tarihinden önceki faturaların ödemelerinin de halen dövizle yapılabileceği açıklanmıştır. Bu duyurunun tebliğe dönüşmesini bekliyoruz.