Uluslararası danışmanlık hizmetleri şirketi EY Türkiye, İstanbul’un taksi ekosisteminin dönüşümü kapsamında mevcut durum, ihtiyaçlar ve geleceğe dair dönüşüm fırsatlarını ele almak üzere gerçekleştirdiği “İstanbul Taksi Ekosisteminin Dönüşümü” başlıklı araştırmasının sonuçlarını açıkladı. Araştırma çerçevesi arz, talep, mevzuat ve yönetişim olmak üzere üç ana alanda kurgulandı. Talep analizi için vatandaşlar ve turistlerle yolcu deneyimi anketleri gerçekleştirilirken; arz analizi için de taksi hizmet sağlayıcıları ile (plaka sahibi olup sürücü olarak çalışmayanlar, taksi durağı sahipleri, plaka sahibi olan ve olmayan sürücüler) anket çalışması yapıldı. Bu çalışmalar daha önceden İstanbul için yapılan çeşitli araştırma bulguları, akademik görüşler ve mevcut mevzuat incelemesiyle desteklendi. Tüm analizler sonucunda; taksi sayısı ve filo yönetimi, taksi ekosistemi, yönetişim ve dijitalleşme olmak üzere dönüşüm için dört iyileştirme alanı belirlenirken; 9 temel ve 4 yatay politika önerisi geliştirildi.
EY araştırmasına göre; İstanbul'da 20.311 araç ve 40.622 sürücünün bulunduğu bir taksi sisteminin olduğu; şehrin araç başına günde 36 yolculuktan oluşan bir hizmet düzeyine eriştiği ve tüm araçlardan yıllık 47,8 milyar TL gelir elde edildiği tahmin ediliyor. Aynı zamanda araştırmada İstanbul’un taksi plakalarının bir yatırım aracına dönüştüğüne dikkat çekiliyor. Plaka sahipleri, yüksek kiralar üzerinden gelir elde ederken, elde edilen ücretin sadece %13’ü sürücüye kalıyor, kiracı ve galeri sahibi %11, plaka sahipleri de %32’lik bir pay alıyor.
Mevcut taksi ekosistemi dönüşüm gerektiriyor
Son 30 yılda İstanbul’un nüfusu iki katına, turist sayısı ise 10 katına çıkarken, taksi sayısında ki artışın yalnızca %17 ile sınırlı kaldığı görülüyor; bu sonuç da şehrin taksi arzının talebiningerisinde kaldığını gösteriyor. İstanbul’da 1.000 kişiye düşen taksi sayısı 1,3 iken, bu rakamın küresel şehirlerde ortalama 9,7 olduğu görülüyor. EY araştırmasına göre, İstanbulluların %86’sı taksi bulmakta zorlandığını, %33’ü de her zaman zorlandığını belirtiyor. Bu yetersizlik korsan taksi kullanımının artmasına da neden oluyor. Anket sonuçlarına göre, vatandaşların %51’i korsan taksinin daha uygun fiyatlı olduğunu belirtiyor. Tanıdık sürücüye güven duyulması ve taksi bulmanın zorluğu da bu yönelimin başlıca nedenleri arasında yer alıyor.
Yolcular ile sürücüler arasında güven eksikliği bulunuyor
Araştırmaya göre, turistlerin %50’den fazlası; yüksek ücret talepleri, uzun rotalar, yabancı dil bilen sürücü eksikliği gibi konularda şikayetçi olduğunu belirtiyor. Vatandaşlar ise sürücülerin kaba davranışları (%64) ve kısa mesafe yolcularını almamaları (%54) gibi sorunlarla karşılaşıyor. Ayrıca her 10 yolcudan 4’ü (%42’si) taksi yolculuğu sırasında kendini güvende hissetmediğini belirtirken; araçların %80’den fazlasının da eski veya bakımsız, temizlik ve klima gibi eksiklikleri olduğu görülüyor.
Toplu taşımadaki iyileştirmeler yolcuları taksi kullanımından vazgeçirmiyor
İstanbul’daki toplu taşımada vatandaşların yaşadığı sorunlar tamamen çözülse bile, anket katılımcılarının %40'ından fazlası taksi kullanmaya devam edeceğini belirtiyor. Bu durum, toplu taşıma ve taksi hizmetlerinin alternatif olmaktan ziyade vatandaşların ihtiyaçlarını karşılayan tamamlayıcı hizmetler olarak görüldüğünü gösteriyor.
Dijitalleşme, taksi ekosistemi için önemli bir gereksinim haline geliyor
Araştırmaya göre, sürücülerin %30'u taksi çağırma uygulamalarını kullandığını ve yolculuklarının %55'ini bu dijital platformlar üzerinden gerçekleştirdiğini belirtiyor. Ayrıca, İstanbul'daki taksi sürücülerinin %87’si de trafik durumu ve güzergâh bilgisi için uygulamaları kullanıyor. Ancak yolcuların ve sürücülerin ücret ve güzergâh anlaşmazlıkları ortak bir konuyken, uygulamanın yolculara tek bir ücret sunması ve yüksek komisyon, anlaşmazlıkların temel nedenleri arasında yer alıyor.
Belirlenen politikalar ile İstanbul için ideal ulaşım senaryosu oluşturulabilir
İstanbul'un taksi ekosisteminin 2027, 2030 ve 2035 yılları hedef alınarak, kademeli olarak daha organize, profesyonel ve dijitalleşmiş bir taksi ekosistemi oluşturulması amaçlanıyor. EY araştırması kapsamında mevcut zorlukları ele almak ve fırsatları değerlendirmek için 9 temel ve 4 yatay politika ile bu politikalar altında 42 eylem tasarlandı. Dönüşümü başlatmak için bu eylemlerden 5'inin 2025’te hayata geçirilmesi planlanırken; dönüşümün tamamlanmasıyla birlikte yıllık ortalama 700 milyon ABD doları ek vergi geliri, %1,3 İstanbul’un GSYİH’da artış, 9.500 yıllık ortalama iş gücünde artış ve sürücü kazançlarında %23 günlük ortalama artış bekleniyor.
Taksi ekosisteminin dönüşümünde öncelikli olarak hayata geçirilmesi önerilen 5 temel eylem:
1. UKOME’nin onayladığı 2.500 taksinin hizmete sunulması ve operasyonel standartların belirlenmesi; mevcut taksiler için dijitalleşme gerekliliklerinin ve takvimin UKOME’ye sunulması
2. Rezervasyonlu Bireysel Taşıma (RBT) araçları için mevzuat hazırlıklarının başlaması
3. Dijital taksilerde dinamik fiyatlandırma karar taslağı önerisinin UKOME’ye sunulması
4. Taksi şirketlerinin kurulmasına yönelik mevzuat taslağının hazırlanması
5. Gelir takibi ve vergilendirme için dijital platformların kullanılmasına yönelik mevzuat taslağı hazırlanması
EY Türkiye Kamu Sektörü Danışmanlık Hizmetleri Şirket Ortağı Kerem Kaçar raporla ilgili şu değerlendirmelerde bulundu: “EY Türkiye olarak gerçekleştirdiğimiz bu araştırmanın kanıt odaklı politika tasarımı ve daha entegre politika uygulaması için kıymetli kamu sektörü temsilcilerimize değerli analizler sunacağına inanıyoruz. Aynı zamanda tüm paydaşların bir parçası olacağı veri temelli bir ekosistem ve iş birliği zemininin oluşmasına katkı sağlamayı hedefliyoruz. Bu açıdan araştırmamızın en öne çıkan özelliklerinden biri hızlıca uygulanabilir politika önerileri sunması. Bu politikaların hayata geçirilmesiyle hem İstanbul’da yaşayanların hem de ziyaretçilerin taksi deneyimlerinde önemli iyileşmeler oluşmasını bekliyoruz. Sektördeki dijitalleşmeyi daha kapsayıcı hale getirecek düzenlemelerle taksi hizmetinin daha erişilebilir ve kaliteli olmasını bekliyoruz, bunun da taksi kullanımına olan talebi daha da artırmasını ve böylelikle daha fazla sektör geliri, daha yüksek istihdam oranları ve vergi gelirleri gibi önemli ekonomik faydalar da elde edileceğini öngörüyoruz. Bununla birlikte, dönüşümün önündeki zorlukların aşılması ve fırsatlardan en verimli şekilde yararlanılması adına, özel sektör ve kamu sektörünün iş birliği içerisinde hareket etmesi kritik önem taşıyor. Bu kapsamlı yaklaşım, yalnızca taksi sisteminin standartlarını yükseltmeyi değil, İstanbul'un küresel bir şehir olarak da marka değerini artırmayı hedefliyor. Bu araştırmamızın gelecek çalışmalar için de bir temel oluşturarak tüm kentlerimiz için ulaşım vizyonlarının şekillendirilmesinde önemli bir rehberlik sunmasını umuyoruz.”
EY Türkiye Danışmanlık Hizmetleri Şirket Ortağı, Telekomünikasyon, Medya ve Teknoloji Sektör Lideri Emre Beşli ise konuyla ilgili olarak şunları belirtti: “Türkiye ekonomisinin merkezi olan hem ticari hem de turizm açısından önemli bir çekim noktası özelliği taşıyan İstanbul’un, nüfus artışının ve kentsel gelişiminin yanı sıra küresel düzeydeki önemi de her geçen gün artıyor. Bu doğrultuda İstanbul’un taksi ekosistemi, şehirde artan ulaşım taleplerinin karşılanabilmesi adına dönüşüm gerektiren kritik bir konu haline geliyor. Diğer taraftan; akıllı telefonlar, dijital ödemeler ve taksi çağırma uygulamaları gibi teknolojilerin yükselişi, sektörü dönüştürmek için de önemli fırsatlar sunuyor. Aynı zamanda bu dönüşüm, sadece ulaşım hizmetlerini iyileştirmekle kalmayıp ekonomik ve sosyal açıdan da önemli faydalar sağlama potansiyeline sahip. İncelediğimiz uluslararası örneklerin bize söylediği ortak mesaj her şehre uyan tek bir çözüm yok ancak kritik başarı faktörü sektördeki kaçınılmaz dijitalleşme ve bunun kamu sektörü tarafından proaktif şekilde yönetilmesi. Dolayısıyla Istanbul’un kent dinamiklerini baz alarak mevcut taksi sistemini dönüştürmesi artık bir zorunluluk ve kamu sektörümüze bu dönüşümde önemli roller düşüyor.”
