Kim Bu Türkler?
İran’daki Türk kökenli topluluklar ağırlıklı olarak Azerbaycan Türkleri’nden oluşsa da, ülkenin farklı bölgelerinde Kaşkay Türkleri, Horasan Türkleri ve Türkmenler gibi çeşitli gruplar da yaşamaktadır. Azerbaycan Türkleri özellikle ülkenin kuzeybatısında—Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan, Erdebil ve Zencan gibi eyaletlerde—yoğun olarak bulunmaktadır.
Bu topluluklar uzun yıllardır İran siyasetinde, ekonomisinde ve kültürel yaşamında aktif roller oynamışlardır. Buna rağmen kimlik, dil ve kültürel haklar gibi alanlarda ciddi kısıtlamalarla karşı karşıya kalmaktadırlar.
Kültürel Haklar ve Anadilde Eğitim Sorunu
İran Anayasası her ne kadar etnik azınlıklara kendi dillerini kullanma ve kültürlerini yaşatma hakkı tanısa da, bu haklar büyük ölçüde teoride kalmaktadır. Türk kökenli İran vatandaşları, devlet okullarında anadilde eğitim alma hakkına sahip değildir. Bu durum, birçok aileyi çocuklarının Türkçeyi yeterince öğrenememesi ve kültürel kimliğin zayıflaması konusunda endişelendiriyor.
Ayrıca Türkçe yayın yapan medya kuruluşlarının sayısı sınırlı, mevcut olanlar ise devletin sıkı denetimi altındadır. Sosyal medya ve dijital mecralar, bu noktada bir nebze olsun seslerini duyurabildikleri alanlar haline gelmiştir.
Eşitsizlik Algısı ve Toplumsal Tepkiler
Bu durum, İran’daki Türk kökenli halklar arasında zaman zaman huzursuzluğa neden olmaktadır. Kimlik temelli ayrımcılıkla karşı karşıya kaldıklarını düşünen birçok vatandaş, daha eşit bir vatandaşlık anlayışı ve kültürel özgürlükler talep etmektedir.
Üniversitelerde, iş hayatında ve kamu kurumlarında Türklerin temsil oranlarının nüfuslarına oranla daha düşük olduğu sık sık dile getirilmektedir. Bunun yanında bazı devlet yetkililerinin zaman zaman kullandığı küçümseyici söylemler, toplumsal tepkileri artırmaktadır.
