ÖTV Yapısında Değişiklik
Yeni düzenleme kapsamında sigaranın ÖTV oranında indirime gidilirken, vergi kaybını dengelemek amacıyla maktu vergi tutarı artırıldı. Bu değişiklik ile mali çarpanın 4,4’ten 3,8’e düşürülerek enflasyonla mücadeleye maliye politikası yoluyla destek verilmesi hedefleniyor.
Mali çarpanın yüksek olması, sigara fiyatlarına maliyet artışlarının katlanarak yansımasına sebep oluyor ve enflasyon üzerinde baskı oluşturuyordu. Yapılan değişiklikle bu etkinin sınırlanması ve daha öngörülebilir bir vergi sisteminin oluşturulması amaçlanıyor.
Sigara Vergi Gelirlerinde Artış
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, 2024 yılında tütün ürünlerinden elde edilen ÖTV gelirleri, bir önceki yıla göre %75 artarak 309 milyar TL olarak gerçekleşti. Bu artış, toplam vergi gelirlerindeki %62’lik ve toplam ÖTV gelirlerindeki %56’lık artıştan daha yüksek bir oranda seyretti. Tütün mamullerinden elde edilen 309 milyar TL'lik ÖTV geliri, toplam ÖTV gelirlerinin %21’ini ve toplam vergi gelirlerinin %4’ünü oluşturdu.
AB Ülkelerindeki Uygulamalar
Sigara vergilendirmesinde nispi vergi ve maktu vergi dengesi, Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde de zaman içinde önemli değişikliklere uğradı. AB ülkelerinde ortalama nispi vergi oranı %27, mali çarpan ise 2 civarında bulunuyor. 2008 global ekonomik krizinden sonra 28 AB ülkesinden 22’si nispi vergi oranını azaltarak maktu vergiyi artırdı. Bu sayede, vergi sistemleri daha öngörülebilir hale getirilerek enflasyon üzerindeki olumsuz etkiler azaltıldı.
İsveç ve Danimarka, nispi vergi oranlarını tek seferde düşürerek maktu vergiyi artıran ülkeler arasında yer alıyor. İsveç 2011 yılında nispi vergi oranını %39’dan %1’e, Danimarka ise 2012 yılında %21,7’den %1’e indirdi. Bu değişikliklerin ardından her iki ülkede de sigaradan elde edilen ÖTV gelirlerinde artış kaydedildi.
Diğer Avrupa ülkelerinde de benzer adımlar atıldı:
-
Portekiz: 1 Ocak 2024 itibarıyla nispi vergi oranını %12’den %1’e indirdi.
-
Romanya: 2026 yılına kadar nispi vergi oranını her yıl bir puan azaltarak düşürme planı oluşturdu.
-
Belçika: 2024 yılında nispi vergi oranını %34’e, 2025 yılında ise %31,5’e indirdi.
-
İspanya: 2025 yılında nispi vergi oranını %51’den %48,5’e düşürecek.
-
İtalya: 2023 yılında nispi vergi oranını %51,2’den %49,5’e indirdi.
-
Almanya: 2022 yılında nispi vergi oranını %21,7’den %19,8’e indirdi.
-
Avusturya: 2011’de %42 olan nispi vergi oranını 2020’ye kadar kademeli olarak %36’ya düşürdü ve son 5 yılda bunu %32 seviyesine kadar geriletti.
Yeni düzenleme ile sigara fiyatlarında maliyet artışının fiyatlara olan etkisi azaltılarak enflasyonun kontrol altına alınması amaçlanıyor. Avrupa’daki uygulamalara benzer şekilde, nispi vergi oranının düşürülmesi ve maktu verginin artırılması yoluyla daha dengeli ve öngörülebilir bir vergi sistemine geçilmesi hedefleniyor. Türkiye'nin sigara vergilendirme politikası bu doğrultuda şekillenirken, düzenlemenin uzun vadede enflasyon ve vergi gelirlerine etkisi yakından izlenecek.
