Primli sosyal güvenlik sisteminde yer almayan işveren prim desteği ve genel sağlık sigortası (GSS) hariç tutulduğunda ise bütçede faiz ödemeleri, sosyal güvenlik transferlerini geçmiş durumda.
2024'ün ilk iki ayında merkezi yönetim bütçe harcamaları 2 trilyon 89,9 milyar TL olarak gerçekleşirken, bunun 328,2 milyar TL'si sosyal güvenlik transferlerine ayrıldı. Aynı dönemde faiz ödemeleri 302,7 milyar TL'ye ulaşarak toplam harcamaların %14,5'ini oluşturdu. Geçen yılın aynı dönemine göre sosyal güvenlik transferleri %31,3 artarken, faiz ödemelerinde %72,1 oranında artış kaydedildi.
Sosyal Güvenlik Sistemi ve Bütçeye Etkisi
2007'de SSK, Emekli Sandığı ve BAĞ-KUR'un SGK olarak birleştirilmesiyle sosyal güvenlik transferlerinin bütçedeki payı pandemi döneminde %20,6'ya kadar yükselmiş, ancak son yıllarda düşüş göstermiştir. 2024'te bu oran %13,9 olarak hesaplanmış olup, 2020'ye göre 5 puanlık bir azalma görülmektedir.
Faiz Yükü Yeniden Artıyor
2006'da faiz ödemeleri bütçenin %25,8'ini oluştururken, 2017'de %8,4'e kadar geriledi. Ancak 2018'den itibaren tekrar artarak 2024'ün ilk iki ayında %14,5 seviyesine ulaştı. 2025 yılı için faiz ödemelerinin %13,2 seviyesinde olması öngörülüyor. 2024 yılının tümünde faiz ödemelerinin 1 trilyon 950 milyar TL'ye ulaşması bekleniyor.
Sosyal Güvenlik Transferleri ve Destekler
Son on yılda merkezi yönetim bütçesinden sosyal güvenliğe toplam 4 trilyon 293 milyar TL transfer gerçekleştirilirken, bunun 589,2 milyar TL'si işveren prim desteği, 307,9 milyar TL'si ise GSS kapsamında yapılan ödemelerden oluştu. Prim desteği ve GSS hariç tutulduğunda, sosyal güvenlik transferlerinin toplam bütçe giderlerindeki payı %11,8 olarak hesaplandı.
2023'te 81,6 milyar TL olan işveren prim desteği 2024'te 256,9 milyar TL'ye, GSS ödemeleri ise 61,1 milyar TL'den 103 milyar TL'ye yükseldi. Bu artış, sosyal güvenlik transferlerinin bütçedeki payını yükselten ana unsurlardan biri oldu.
SGK'ya Yapılan Görevlendirme Giderleri
Bütçeden SGK'ya yapılan transferler içinde şu ödemeler yer almaktadır:
-
Devlet memurlarının vazife malullük aylıkları ve hak sahiplerine ödenecek ek ödemeler
-
Emeklilere bayram ikramiyesi
-
Memurlara emekli ikramiyeleri
-
Makam, temsil, görev ve kadrosuzluk tazminatları
-
Şehit yakınları ve gazilere yapılan ödemeler
-
Sosyal güvenliği olmayanlar için GSS primleri
-
İşveren prim teşviki ve Ar-Ge personeli için prim desteği
-
Devralınan özel sandıklardan gelir bağlananlara ek ödemeler
Bütçede faiz harcamalarının sosyal güvenlik transferleriyle aynı seviyeye gelmesi, kamu maliyesi açısından önemli bir dönüm noktası olarak görülüyor. Mali disiplinin sağlanması için sosyal güvenlik desteklerinin ve faiz ödemelerinin dengelenmesi gerekmektedir.
