“Boğazlar Boğazımız, Kars, Ardahan Bel Kemiğimizdir!” (Kazım Karabekir Paşa)... Değerli Okuyucularımız, Geçtiğimiz hafta gittiğim Kars ve Ardahan seyahatim boyunca beynimde bu cümle yankılandı…
Peki Kazım Karabekir Paşa, Kars ve Ardahan için neden bu önemli cümleyi söylemiştir, hiç düşündünüz mü? Gelin cevabına; kısa bir tarihî, ekonomik ve sosyo kültürel yolculuğa çıkarak bakalım… Kars ve Ardahan Bölgesi; 1280 yıllarında Asurlular tarafından “Urartu” olarak adlandırılmıştır. Bu dönemde Urartular, güçlü bir devlet kurmuş ve Ardahan çevresine hâkim olmuştur. Daha sonra, İskitler ve Kimmerler gibi Türk kavimleri bölgeye yerleşmiş ve bu dönemde Ardahan’da Türk varlığı başlamıştır. 1124’te Kıpçaklar bölgeye yerleşmiş ve 1239’da Moğol Cengiz İmparatorluğu Ardahan’ı fethetmiştir. Ardahan, 1479’da Osmanlı Devleti’ne bağlanmış ve 1573’ten itibaren tamamen Osmanlı topraklarına katılmıştır. Bu süreçte çeşitli Türk boyları ve devletler bölgeye hâkim olmuştur. Osmanlı döneminde ise Ardahan Sancağı olarak idari bir yapıya kavuşmuş ve önemli bir stratejik bölge hâline gelmiştir.
Anadolu’ya Açılan Kapı
Bölge; birçok kez Ruslar’ın, Ermeniler’in ve Gürcüler’in istilasına uğramıştır. Ruslar, Kars’ı; Anadolu’ya açılan stratejik bir kapı olarak görmektedir. Osmanlı Devleti’nin bölgedeki varlığı sona erdiğinde, 40 Yıllık bir Rus idaresi kurulmuş, Ruslar, Almanlar, Ermeniler, Pontus Rumları ve Asuriler yerleşmiştir (Malakanlar, Dukhoborlar, Kafkasya Almanları). Kars’ta Rus mimarisi ve Ruslar’a özgü taş evler hâlâ bulunmaktadır. Bölge; Rusya’da gerçekleşen devrimin ardından Osmanlı’ya devredilmiş fakat Mondoros Mütarekesi ile Kars yeniden boşaltılmıştır. 1918’de Rusya’dan bağımsızlığını ilan eden Ermenistan’ın Kars üzerinde hak iddia etmesi üzerine güç boşluğu meydana gelmemesi için halk, bağımsız bir Türk Devleti kurmak istemiş ve Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmet-i Cumhuriyeti’ni kurmuştur. Bu Cumhuriyet; Kars merkezli, meclisi, bakanlar kurulu ve devlet teşkilatı olan, Batı Trakya Cumhuriyeti’nin ardından Türklerin kurduğu ikinci, Anadolu’da ise kurulan ilk Cumhuriyet olmuştur. Bu durum İngilizleri harekete geçirmiş, o sırada Batum’u işgal etmiş olan Rus askerleri bölgeye yönlendirilmiş ve Kars; Ruslar tarafından işgal edilmiştir.
Karabekir Paşa ile Gelen Özgürlük
Kars Cumhuriyeti’nin 12 yöneticisi Malta’ya sürgüne gönderilmiş ve şehir Ermeniler’e teslim edilmiştir. Tâ ki Kazım Karabekir Paşa komutasındaki Türk Ordusu’nun Kars ve çevresini almasına kadar bölge Ermeni işgalinde kalmıştır. 1920 harekâtıyla Kars, Artvin, Ardahan ve Iğdır Türkiye’de kalırken, Nahçıvan; Sovyetler Birliği’nde kalmıştır. 1990’da SSCB’nin dağılmasıyla KAI Bölgesi daha da stratejik öneme sahip bir bölge olmuştur. Çünkü SSCB’den ayrılan Cumhuriyetler ve İran bu bölgenin komşularıdır. Dünya pazarları ile direkt bağlantıları olmayan İran’ın bölgeye komşu olması da önemli bir avantaj sağlamıştır. Fakat kamu tarafından gerekli kaynak aktarımı yapılamaması, ekonomik, sosyal ve kültürel değişimler, terör olayları, iklim koşulları, sağlık ve eğitim alanlarındaki eksiklikler; bölgede 1990 öncesi önemli bir göç dalgasına sebep olmuştur. Bu noktada geri göçü sağlamak için ve bölgedeki ekonomiyi canlandırmak için sınır ticareti büyük önem kazanmıştır. Sınır ticaretinin artması için bir takım çalışmalar yapılsa da bölgeyi kalkındıracak yeterli bir orana ulaşılamamıştır.
Dört Ülke ile Sınır Komşusu
Aslında dört ülke ile sınır komşusu olan KAI; Türkiye’nin Orta Asya’ya açılan kapısı konumunda... Bu kadar stratejik öneme sahip olan bölge; aynı zamanda uçsuz bucaksız arsaları, tarlaları ve meraları ile hem tarım hem de hayvancılık açısından verimli arazileri ve bitki örtüsü çeşitliliğine sahip... Öyle ki; otoyol kenarlarında dahî envai çeşit çiçek ve bitki ile karşılaşmanız mümkün… Bu kadar güzel bir peyzajı hiç bir insan eliyle yapamayacağınız Allah vergisi güzellikte bu nadide topraklar; arıcılık açısından da çok verimli… Hayvancılık, arıcılık ve tarım alanında yapılacak önemli yatırımlar ile bölge; hem Türkiye’ye hem de Dünya’ya ürün satacak kapasiteye ulaşabilir. Bu kadar sınırsız, yeşil, güzel ve canlı bitki örtüsü olan, havası tertemiz, doğanın en güzel ve saf halinin bulunduğu topraklar; mutlaka değerlendirilmeli… Göç eden nüfusu tekrar bölgeye çekebilmek için çeşitli teşvikler yapılmalı, bölge sağlık, eğitim ve iş imkânları ile donatılmalı…
Medeniyetler Beşiği
Aslında sırf turizm gelirleri ile bile bölge ekonomisi daha fazla güçlenebilir. Çünkü Kars ve Ardahan tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış adeta bir medeniyetler beşiği… Urartular, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, İlhanlılar ve Osmanlılar gibi birçok medeniyet bu bölgede hüküm sürmüş. Kars Kalesi, Ani Harabeleri, Fethiye Camii, Kümbet Camii, Ardahan Kalesi, Çıldır Gölü, Tbeti Kilisesi gibi tarihi ve doğal güzelliklere sahip olan zengin bir tarihi mirasa sahip. Mesela Ani Antik Kenti; Orta Çağ’da önemli bir ticaret merkezi olmuş ve bugün UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer almakta. Tarih ve kültür turizminin yanı sıra kış turizmi açısından da KarsSarıkamış; çok çok güzel… Ketesi, balı, kazı, göğermiş çeçili, gravyeri, tereyağı, sadeyağı, kaymağı, eti, hangeli, helvası gibi birbirinden güzel çok sayıda lezzet; gastronomi tutkunlarını bekliyor… Üstelik bu sene bir gastronomi festivali içinde harekete geçildiğinin haberini Kars’ın gönül elçisi dostlarım Alev Alp, Arzu Bulut, Çağatay Taşkın Yemen, Yalçın İnam ve İlhan Koçulu’dan öğrenmek de beni çok mutlu etti. Çünkü Kars; bunu hak ediyor… Size son bir soru: “Dünya’da en lüks ürün sizce nedir?” Cevabını vereyim: “Kaliteli ve güzel bir deneyimdir.” İşte Kars ve Ardahan; bu deneyimleri yaşayabileceğiniz yüksek potansiyele sahip ama henüz yeterince değerlendirilememiş bölgeler… Yaşarken mutlaka en azından bir kez gidin… Görün...
Gündemin en ilgi çekici gelişmelerini okuyucusuna aktaran Ekovitrin dergisine, yayın bayileri, zincir mağazalar, D&R mağazaları, Türk Telekom e-dergi platformu ve Dünya Store’dan temin edebilirsiniz...
Ekovitrin Medya Grubu'nun yayın portalı www.ekovitrin.com, Türkiye başta olmak üzere dünyada yaşanan son dakika gelişmelerini anında okuyucusuna ulaştırıyor.
İş ve ekonomi dünyası başta olmak üzere, finans, borsa, ekonomi, sağlık, sanat ve spor dünyasından gelişmeleri takip etmek için takipte kalın.
Aşağıdaki linklerden uygulamamızı indirebilirsiniz.
